Paul Cliteur – Het Monotheïstisch Dilemma
Amsterdam: Arbeiderspers (2010)
Religieus terrorisme is na 9/11 niet opgehouden te bestaan. Nog vlak voor de jaarwisseling werd bekend gemaakt dat er een aanslag was verijdeld op het Deense Jylland Posten, de krant die in 2005 de beruchte Mohammed-cartoons plaatste.
Religieus terrorisme is dan ook het terechte onderwerp van Het Monotheïstisch Dilemma, het nieuwste boek van de Leidse filosoof en rechtsgeleerde Paul Cliteur. Volgens hem is er met eerdere studies over religieus terrorisme namelijk één ding heel erg mis: bijna niemand ziet het als geweld dat een religieuze basis heeft. Terwijl de terroristen zelf, zoals Osama Bin Laden en Mohammed B., daar geen enkele twijfel over laten bestaan. Zij worden echter zelden of nooit geloofd. Want geloof is toch iets moois, iets goeds? Dit taboe op het onderzoeken van religie als één van de mogelijke oorzaken van terrorisme wil Cliteur in zijn nieuwste boek aan de kaak stellen.
Cliteur staart zich echter niet blind op moslimterrorisme maar gaat ook uitgebreid in op Jitzak Rabin, die door een Joodse fundmentalist werd vermoord, en op christen-fundamentalisten die abortusartsen bedreigen of vermoorden. Zo maakt hij duidelijk dat religieus terrorisme niet alleen een zaak van radicale islamieten is, maar het gevolg van blinde gehoorzaamheid aan welk godsdienstig boek dan ook. Volgens hem hebben de fanatiekelingen in zowel de islam, het christendom en het jodendom het probleem dat ze maar één god dulden, die van zichzelf. En als ze dan ook nog eens van mening zijn dat ze zijn schrijfsels letterlijk mogen nemen, dan kan dat al snel tot een dilemma leiden. Namelijk tot het monotheïstisch dilemma.
Het monotheïstisch dilemma is, aldus Cliteur, de keuze die de fundamentalist moet maken tussen het volgen van de wetten van zijn god, of de wetten van het land waar hij leeft. Als voor het eerste wordt gekozen is het hek natuurlijk van de dam. En ook al zijn er maar heel weinig terroristen, ze kunnen, zoals we in het verleden hebben gezien en zoals we in de toekomst, helaas maar waarschijnlijk, weer zullen merken, voor veel geweld, chaos en angst zorgen.
Cliteur gaat ook in op de belangrijke vraag in hoeverre wij onze cabaretiers, schrijvers, schilders en films moeten nuanceren, censureren, danwel verbieden? En in hoeverre je uitspraken uit de Bijbel kunt generaliseren? Als in enkele passages tot geweld, verminking, verkrachting en genocide wordt opgeroepen, kunnen andere, liefdadigere passages dat dan goed maken?
Slotsom: wie het lezen van een goed geschreven, uiterst genuanceerd, breedvoerig betoog als prikkelend ervaart, hij neme Het Monotheïstisch Dilemma ter hande.
(In gewijzigde vorm eerder verschenen in: Ons Utrecht, 43e jaargang, #4, woensdag 26 januari 2011)